معرفی و دانلود کتاب سینمای مقاومت: نظریه‌ها، سیاست‌ها، نقدها | شهاب اسفندیاری | انتشارات سوره مهر

مفهوم سینمای مقاومت در ایران پس از انقلاب شکل گرفت و تکامل پیدا کرد. عموماً فیلم‌هایی که در ژانر جنگ یا اصطلاحاً دفاع مقدس هستند، در سینمای مقاومت دسته‌بندی می‌شوند. جنگ ایران و عراق که بلافاصله پس از انقلاب سال 1357 شکل گرفت، عریان‌ترین مواجهه‌ی ایران با غرب، مخصوصاً آمریکا بود. تصور بر این است که در آن زمان غرب به سرکردگی آمریکا تمام تلاش خود را برای شکست انقلاب و از بین بردن هویت اسلامی-ایرانی انجام داده و تمام تسلیحات نظامی خود را به کار گرفت. آن‌ها با مقاومت و دفاع همه‌جانبه‌ی نیروهای ایرانی عقب‌نشینی کردند و به هیچ‌یک از اهدافشان دست نیافتند. این‌چنین دفاع مقدس نمونه‌ای از مقاومت در برابر استیلای غرب و سینمای جنگ، نمونه‌ای از سینمای مقاومت تلقی می‌شود.

سینما از همان ابتدای شکل‌گیری‌اش، از سرگرمی صرف فراتر رفت و به ابزاری سیاسی تبدیل شد. قدرت و نفوذ این فرم هنری چنان بود که دولت‌ها خیلی زود دریافتند می‌توانند از آن برای اهداف خود بهره ببرند. شاید اولین و معروف‌ترین نمونه‌ی آن آلمان نازی باشد. گوبلز با تأسیس استودیوها و استخدام کارگردان‌های معروف آلمانی شروع به ساخت فیلم‌هایی کرد که عملاً برای تبلیغ و در خدمت پروپاگاندای نازی‌ها بودند. پس‌ از آن، حکومت شوروی سعی کرد از این ابزار هنری به نفع خود استفاده ببرد. اما سینما قرار نبود فقط ابزاری برای قدرتمندان و حکام و بازوی تبلیغاتی آنان باشد. طبقات ضعیف‌تر هم به‌مرور به قدرت آن پی بردند، از آن برای مقاومت و مبارزه استفاده کردند و تلاش نمودند تا با دوربین حقیقت ماجرا را نشان دهند. قدیمی‌ترین نمونه‌ی آن شاید سینمای مقاومت فرانسه باشد که در حین اشغال این کشور در جنگ‌جهانی دوم شکل گرفت. سینمایی که سعی می‌کرد واقعیت جنگ را افشا کند و مردم را به ایستادگی در برابر مهاجمین و اشغالگران تشویق نماید. این الگو در کشورهای جهان سوم و دیگر مستعمرات هم تکرار شد و به یک فرم سینمایی موفق و قدرتمند تبدیل گشت.

جایگاه بینندگان، به‌ عنوان افرادی که در موقعیتی نامرئی در حال دید زدن رفتار اشخاص درون فیلم‌اند، به طور مشخص از طریق ویژگی نابینا بودن مشتی‌اسماعیل تقویت می‌شود. بینندگان در قبال فعالیت‌های مشتی‌اسماعیل مواجهه‌ای مکاشفه‌ای را تجربه می‌کنند. آنان این فرصت را پیدا می‌کنند که نحوه تصمیم‌گیری پیرمرد نابینا در مواجهه با شرایط را به تماشا و قضاوت بنشینند.