اعتقاد به تأثیر ارواح و جادو موضوع فصل سوم کتاب صوتی توتم و تابو است. زیگموند فروید در این بخش از تئوری تجلیات روح یا نظریه‌ی موجودات غیرمادی صحبت می‌کند. او نشان می‌دهد که اعتقاد به سحر و جادو از توجه بیش‌ازاندازه به شهود روانی ایجاد شده است. در این شرایط اقوام بدوی مانند افراد روان‌رنجور ساختارهای ذهنی خود را به جهان مادی بسط می‌دهند و می‌توان نمونه‌های امروزی آن را در اختلالات هذیانی، تفکر وسواسی و انواع فوبیا مشاهده کرد. از نظر زیگموند فروید هنر نیز یکی از جنبه‌های ساختارمند بروز قدرت مطلق افکار است. توجه او به رابطه‌ی بین جادو، خرافات و تابو و تفسیرش از تأثیر سرکوب غرایز بر باورهای ماورالطبیعی، باعث مطرح شدن مباحث مناقشه برانگیز زیادی در مطالعات فرهنگی و نقد ادبی شده است.
برای توضیح مفهوم توتم و کارکرد آن‌ها در جوامع انسانی، زیگموند فروید در فصل اول کتاب صوتی توتم و تابو نظام‌های توتمیسم را در میان بومیان استرالیایی بررسی می‌کند. در این قبایل هر فرد و گروهی توتم‌های مشخصی دارد. یک حیوان، گیاه یا نیرویی طبیعی به‌عنوان توتم اعضای این قبایل در نظر گرفته می‌شود و افراد اجازه ندارند با کسانی که توتم مشابهی دارند ازدواج کنند. از نظر فروید چنین فرهنگ‌هایی را می‌توان به‌عنوان ریشه‌ی ترس از زنای با محارم تعبیر کرد و دید چگونه توتم بعداً از طریق پدیده‌های فرهنگی دیگر جایگزین شده است.
این کتاب صوتی برای علاقه‌مندان به جامعه‌شناسی، مطالعات فرهنگی و روانشناسی بسیار جذاب خواهد بود. اگر دوست دارید ریشه‌ی بسیاری از باورها و رفتارهای امروزی را در گذشته‌ی اقوام ابتدایی جست‌وجو کنید از شنیدن این کتاب صوتی لذت خواهید برد.
با زیگموند فروید بیشتر آشنا شویم
بسیاری از آثار زیگموند فروید به فارسی ترجمه شده‌اند. کتاب‌های «تفسیر خواب»، «تمدن و ناخشنودی‌های آن»، «روانشناسی فراموشی»، «لطیفه و ارتباطش با ناخودآگاه» بخش کوچکی از این کتاب‌ها هستند. علاوه بر این‌ها کتاب‌های بسیاری نیز درباره‌ی زندگی و آثار زیگموند فروید وجود دارد که موردتوجه خوانندگان و شنوندگان فارسی قرار گرفته است. «درآمدی بر زیگموند فروید» نوشته‌ی ژان میشل گینودز و کتاب «چگونه فروید بخوانیم» نوشته‌ی جاش کوهن از کتاب‌هایی هستند که شرح خوبی از آثار و نظریه‌های او ارائه می‌دهند.
در بخشی از کتاب صوتی توتم و تابو می‌شنویم
فصل دوم کتاب صوتی توتم و تابو تلاشی است برای توضیح مفهوم تابو و چگونگی کارکرد آن در ارتباط با توتمیسم. زیگموند فروید هر چیزی که به دلیل و علتی ترس و اضطراب به دل می‌اندازد را تابو می‌نامد. در این فصل ارتباط بین تابو و توتم با استفاده از مفهوم فرافکنی بررسی می‌شود. فرافکنی نقش پررنگی در نظریه‌های زیگموند فروید و تجربه‌های درمانی او دارد. او در این بخش اقوام بدوی را مانند افراد روان‌رنجوری توصیف می‌کند که از دوسوگرایی و وسواس رنج می‌برند. همان‌طور که افراد روان‌رنجور بخش‌های سرکوب‌شده‌ی احساسات خود را به دیگران فرافکنی می‌کنند، بومیان نیز نفرت‌ها و امیال منفی خود را به‌عنوان خواست و میل توتم یا نیروهای غیر مادی تعبیر می‌کنند.
کتاب صوتی توتم و تابو بر اساس ترجمه‌ی محمدعلی خنجی و با صدای تایماز رضوانی توسط نشر صوتی آوانامه منتشر شده است. نسخه‌ی متنی این کتاب را انتشارات نگاه در دسترس خوانندگان و شنوندگان فارسی‌زبان قرار داده است. محمدعلی خنجی پژوهشگر، نویسنده، نظریه‌پرداز و فعال سیاسی مهمی است که کتاب‌های تأثیرگذار بسیاری به فارسی ترجمه کرده است.
نکوداشت‌های کتاب توتم و تابو
- ماجراجویی شجاعانه و تحریک‌کننده در قوم‌شناسی. (آلفرد کروبر)
- اثر کلاسیک فروید که در آن روانکاوی را بررسی اقوام بدوی به کار می‌گیرد. (بوک نیوز)
- اثری مهم از یکی از برجسته‌ترین متفکرین قرن بیستم. (آمازون)
- تلاشی درخشان برای بسط تحلیل روان فرد به جامعه و فرهنگ (پنگوئن پابلیکیشن)
کتاب صوتی توتم و تابو برای چه کسانی مناسب است؟
درباره‌ی کتاب صوتی توتم و تابو
کسی که مسئله‌ی تابو را با استفاده از معلومات روانکاوی یعنی اطلاعات حاصل از بررسی بخش ناآگاه زندگی نفسانی انسان، موردمطالعه قرار می‌دهد؛ با اندک تأملی درمی‌یابد که پدیده‌های موضوع بحث، برای او ناشناخته نیستند. وی افرادی را سراغ داد که برای خودشان منع‌های تابویی ابداع کرده‌اند و با همان دقت و شدتی که انسان وحشی، محرمات مشترک قبیله و اجتماع خود را رعایت می‌کند، به آن پایبند هستند. اگر روانکاو ما عادت نکرده باشد که این‌گونه اشخاص را بیماران روانی مبتلا به وسواس بنامد، متوجه خواهد شد که عنوان بیماران تابو از هر حیث برای توصیف حالت آن‌ها مناسب است. او از بررسی‌های روانکاوی درباره‌ی بیماری روانی وسواس و راجع به علل بالینی و ترکیب عناصر اصلی و نحوه عمل آن از نظر روانشناسی، بسی چیزها آموخته است و بدین سبب نمی‌تواند در مطالعه پدیده‌های مربوط به روانشناسی گروهی، از بکار بردن معلوماتی که در قلمرو روانکاوی به دست آورده است، خودداری کند و در برابر میل به این عمل مقاومت ورزد. مع‌هذا در مورد این عمل ملاحظه‌ای وجود دارد که باید تصریح شود: شباهت بین تابو و اختلال روانی وسواس، ممکن است صرفاً ظاهری و فقط مربوط به نشانه‌های بیماری باشد بی‌آنکه شامل ماهیت آن‌ها گردد.