اگر به شخصیت در ابعاد کلان نگاه کنیم، منشوری از رفتارهای گوناگون، تفکرات و آرمان‌هایی را می‌بینیم که در طی زمان و به‌تناسب موقعیت‌ها تغییر می‌یابند و نمودهای مختلفی در برخوردهای افراد از خود به جا می‌گذارند.
این عنصر اساسی و مستقل می‌تواند به تنهایی در تئاتر تعیین کننده باشند و به بیان دیگر سایر عناصر، نقش مکمل را بر عهده دارند و محوریت اثر هنری همان شخصیت است. بنابراین با حذف عنصر شخصیت، تئاتر نیز شالوده اصلی خود را از دست می‌دهد.
ورل به دخترش پیشنهاد می‌دهد برای جلب دل اکدال مرغابی را قربانی کند. در نمایشنامه خانه عروسک هم نورا در سالیان گذشته پولی را غیرقانونی و با جعل نام پدر به دست آورده تا شوهرش توروالد را برای بهبود سلامتی‌اش به سواحل و آفتاب مدیرانه ببرد.
در نمایشنامه «مرغابی وحشی» اثر ایبسن اختلاف طبقاتی، اصول اخلاقی، توجه به مال‌اندوزی، تقلب از شخصیت‌های ساخته و پرداخته ایبسن، خصوصیاتی گوشه‌گیر و انزواطلب آفریده که خود نویسنده آن را به‌صراحت بیان نموده است. او می‌گوید: شخصیت‌های من مانند مرغابی وحشی، گوشه‌گیر و انزواطلب هستند که برای پنهان نمودن واقعیت‌ها سعی می‌کنند.
پیش‌گفتار
فصل اول: رابطۀ موضوع با شخصیت
موضوع
الف) موضوع چیست؟
ب) مشخصه‌های موضوع خوب
1. هدف واحد در موضوع
2. بکر بودن موضوع
3. ریتم و آهنگ درگیری
4. نزدیک به باورها
5. ایمان و اعتقاد داشتن به موضوع
6. قطعی بودن «شخصیت» «کشمکش» «نتیجه» در موضوع
ج) اجزای شکل‌گیری موضوع
ت) مراحل شکل‌گیری موضوع
خلاصۀ کلام
فصل دوم: عوامل درونی شخصیت
شخصیت محور اصلی
الف) اهمیت شخصیت
ب) تعریف شخصیت
ج) انواع شخصیت در نمایش
از نظر قالب (تیپ… شخصیت)
شخصیت ازنظر مفهوم (حقیقی، مجازی)
شخصیت از نظر ماهیت (نباتی، انسانی و حیوانی…)
شخصیت از نظر اهمیت (اصلی و فرعی)
شخصیت اصلی
قهرمانان
ویژگی قهرمان
ضدقهرمانان
د) ساختمان شخصیت
توجه به حالات ظاهری
توجه به وضعیت اجتماعی
دسته‌ها و گروه‌ها
توجه به روحیات روانی
تمایلات نفسانی
بیماری روحی
استعداد و نبوغ
گرایش‌های فکری و انحراف اخلاقی
شهرت‌طلبی و جاه‌طلبی
یأس و شکست‌ها و موفقیت‌ها و پیروزی‌ها
فصل سوم: عوامل بیرونی شخصیت
مقدمه
عوامل تأثیر‌گذار محیطی
تأثیر خانواده بر شخصیت
تربیت محیطی
خرافات یا اعتقادات تند
زبان و لهجه
2. تأثیر محیط خود نویسنده
3. پویا نمایی شخصیت
تضاد شخصیتی
وحدت در تضادها
امکان بحث‌وجدل در اشخاص
روزنه‌های تغییر و تحول شخصیتی
دیالوگ
توجه به نوع گفتمان شخصیت‌ها
تفاوت در کلام
درگیری میان شخصیت‌ها
فصل چهارم: گرایشات فکری نویسنده
مقدمه
1) عقاید و تفکر نویسنده
الف) دوران کودکی نویسنده
ب) شرایط جامعه بر افکار نویسنده
2) پیدایش سبک‌ها و مکاتب در تئاتر
بخش اول: انواع نمایش
1. تراژدی
درام و ملودرام
لوده بازی و کمدی
بخش دوم «مکاتب نمایشی»
رئالیسم
2. سمبولیسم
3. سورئالیسم یا وهم‌گری
اصول ساختار سورئالیسم
ویژگی‌های سورئالیستی
4. اکسپرسیونیسم، معنی‌گرا
5. پوچ‌گرایی و هیچ‌انگاری
الف) اگزیستانسیالیسم
ب) دادائیسم
ج) ابزورد یا پوچی (منابع)
الف) کتب مرجع
ب) نمایشنامه‌ها
پاورقی‌ها