چیستی ایمان در حکمت و کلام اسلامی
انتشار: تیر 26، 1401
بروزرسانی: 17 تیر 1404

چیستی ایمان در حکمت و کلام اسلامی

این اعلان سایت ebavar ایمان هست. با پایین آمدن میزان سروتنین فرد مصرف کننده دچار احساسات شدید منفی مانند افسردگی، شکست و درد میشود و برای رهایی از این احساسات، مجدد به مصرف مواد مخدر روی میآورد. اعتقاد بر این است که گره الهام گرفته از الگوهای سوریه رومی در قرن دوم پیش از میلاد است. وقتی صفت ترسو یا خجالتی بودن را به خود نسبت میدهید، ناخودآگاه به شما الهام میشود که باید براساس این خصوصیات رفتار کنید و از نظر روانشناسی تمایل دارید به فردی بدون خودباوری تبدیل شوید. آرى اینها انگیزههایى است که ما را به سوى «معرفة اللَّه» دعوت مىکند، عقل ما را به این راه مىخواند، عواطف ما را به این سو جذب مىکند، و فطرت ما را به این سمت مىراند. رسولان بهش موعظه کردن و مردم رو دعوت کردن که به این ایمان داشته باشن. در واقع ملاصدرا میگوید در دلتان ببینید که به خداوند چقدر ایمان و اعتماد دارید و هر چقدر که به این نیرو ایمان داشته باشید این نیرو هزاران برابرِ اندازهای که شما به او ایمان دارید برای شما راهگشا و کارگشا خواهد بود خدا به اندازه فهم ما و برای کسی که او را فهمیده یا نفهمیده بزرگ و کوچک می شود.

کسی که در لایهی خواص است سهم تأثیرش در تولید اطلاعات بیشتر از سهم تأثیر او در تولید ثروت است. در اینجا نیز مورد یا موارد نقض یافت میشود و در نتیجه، عمومیت دلیلشان از میان میرود، و آن جایی است که کسی تصدیق قلبی دارد اما نه به زبان انکار میکند و نه اقرار؛ و این عدم اقرار شاید به خاطر این است که ضرورتی برای آن نمیبیند و یا اینکه معذور از تکلم کردن و لال است. و از جمله موضوعاتی که در این فصل آمده است: امر به ایمان و نهی از کفر، ایمان و معرفت، ایمان و عمل، غیبت، معاد، رسالت، درجات ایمان و درجات مؤمنان می باشد. برخی مفسران معتقدند این آیه به تصدیق آنچه مؤمنان به آن اقرار کردهاند دستور میدهد.

این سخن را در قالب مثال می توان روشن تر بیان کرد: اگر شخص الف در دانش ریاضی دارای نهایت تخصص و تبحر باشد، من به علم او در این دانش ایمان خواهم داشت؛ زیرا از پیش با مشاهداتی این باور عقلانی برای من ایجاد شده است که وی در این دانش متبحر است. وی تأکید کرد: تا زمان ظهور امام عصر (عج)، ولایت فقیه حافظ استقلال، عزت، و نَمی از ولایت حضرت علی(ع) است. در میان موضوعات اساسی که اعتقادات بهائی به آنها میپردازند، میتوان به موارد زیر اشاره کرد: اعتقاد به خدای یکتا، یکی بودن اساس جمیع ادیان الهی، ظهور تدریجی حقایق دینی، در نظر گرفتن روح انسان به عنوان حقیقت وجودی او که فاقد جنسیت، نژاد، قومیت و طبقه است، یگانگی و شرافت ذاتی نوع انسان، اعتقاد به حقوق برابراز جمله آزادی اندیشه برای همۀ انسانها، برابری زن و مرد، هماهنگی علم و دین، جداییناپذیری عبادت و خدمت، لزوم رهائی از تقالید و هر نوع تعصب و جستجوی مستقل حقیقت، اهمیت پرورش صفات معنوی و تعلیم و تربیت، لزوم یادگیری و کسب علم و دانش نسبت به حقایق مادی و معنوی، محوریت عدالت در تلاشهای انسانی. وحیدی در پاسخ به این پرسش که چرا نیروهای انتظامی به جای مقابله با خفتگیری بر گشت ارشاد تاکید دارند، اظهار کرد: آن موارد هم جزو وظایف نیروی انتظامی هست.

من با این قضیه موافقم. بعضی میگفتند، نه من باور ندارم. چون شما از خداوندی طلب میکنید که نه من دیدمش نه تو نه پیامبران و نه هیچکس دیگر؛ ولی میشود وجودش را با معجزات عجیب و غریبش حس کرد؛ نه مثل آتش و سنگ و حیوانات که با اینکه آنها را میبینیم ولی نه قدرتی دارند و نه معجزهای. برای داشتن یه جامعه پایدار و انسانی باید تلفیقی از این رفتارهای پیشنما و پسنما وجود داشته باشه، تبدیل یه رفتار از پیشنما به پسنما رو نهادسازی میگن، نهادهای قدرتمند مثل غریزه عمل میکنن و باعث میشن که ما تقریبا بدون تفکر دست به عمل بزنیم، مثلا وقتی چراغ راهنمایی قرمز میشه پامونو میذاریم رو ترمز یا مثلا صبح که از خواب پا میشیم تا بریم سرِ کار حتما لباس میپوشیم، اینکه انتخاب کنیم کدوم لباسمونو بپوشیم بخش پیشنمای رفتار ماست و اینکه حتما لباس میپوشیم بخش پسنماست که در ما نهادینه شده. اینجا، من از شما نپرسیدم که آیا اطمینان و ایمان شخصیتون رو بر داریوش بهعنوان منجی خودتون گذاشتین یا نه، یا هر چیزی مثل این، بلکه فقط بهعنوان یک واقعیّت تاریخی از شما سوأل کردم، آیا فکر میکنین که واقعاً مردی به این نام وجود داشته.

قدرتهای فراطبیعی قهرمانهای مشهور را در نظر بگیرید و قبل از این که روزتان را شروع کنید آنها را برای خودتان بنویسید. شما باید با خواست واقعی خود به سمت آنها بروید و بدستشان آورید. پایان این رویا و حرکت کشورهای سابقاً کمونیست به سمت برقراری مالکیت خصوصی، از اهمیت مارکس و مکتب اقتصادی- فلسفی او که تحت عنوان مارکسیسم معرفی شد، نکاسته است. این موضوع، انواع سؤالات رو ایجاد کرد، سؤالی که بلافاصله مطرح شد، این بود: "چه نوع ایمانی، عادل میسازه؟" در تلاش برای تجزیه و تحلیل این موضوع، اصلاحگرایان چیزی رو مطرح کردن که به نظر من برای مسیحیان ارزشمنده، خواه اونا در سنّت اصلاح یافته قرار داشته باشن یا در هر سنّت دیگری، برای درک این موضوع، باید تلاش کنن با استفاده از کلمهی یونانی “pisteuo” یعنی «ایمان آوردن»، مفهوم کاملی رو که عهد جدید درمورد مفهوم ایمان بیان میکنه، درک کنن.

آیا من در حضور خدا عادل شمرده شدهام، بهخاطر اینکه ایمان دارم که ماه از پنیر سبز ساخته شده؟ وقتی میگیم که عادل شمردگی فقط بهوسیلهی ایمان هست، آیا معنیش اینه که مهمّ نیست به چی ایمان دارین، فقط مهمّه که خالصانه باشه؟ مسئله، اساساً از نوع لفظ نیست. ما بسیاری از انسانهایی را که فلج بودهاند را دیدهایم که چگونه شفا یافتهاند کورانی که بینا شدهاند مادرانی که به صورت معجزهآسایی صاحب فرزند شدهاند و خیلی از اتّفاقات دیگر که خودتان بهتر از من میدانید. شایان ذکر است که بخش بسیاری از توضیحات مربوط به مسائل حساب احتمالات در کتاب «الأسس المنطقیه للإستقراء» آمده است و درک دقیقتر مسائل مربوط به استدلالهای علمی، مبتنی بر یادگیری آن مباحث است. میگن حدّاقلّ سه عنصر قابل تشخیص ایمانِ کتاب مقدّسی وجود داره و به زبان لاتین اونو ارائه میدن، و ما این کار رو اینجا انجام خواهیم داد. اما ایمان منفی و آبکی ، ایمانی است که با یک چلو کباب ، با یک هدیه ، با یک سوت ، با یک کف این طرف و آن طرف می رود . شاید نگران سن زیادتان باشید ولی خداوند در چشمی بر هم زدنی هر چه را که بخواهید چنین سریع وارد زندگیتان میکند که خیلی از انسانها طی سی یا چهل سال تلاش به دست میآورند؛ ولی شما با آن سنِ زیاد بعد از یکی دو سال به آن میرسید و جبران آن زمانهای سوختۀ شما میشود.

وقتی معجزه برای دیگر انسانها آن هم به صورت بهترینش رخ میدهد چرا برای شما رخ ندهد؟ تبیین درست عفاف و حجاب هم با عمل و رفتار و هم با زبان است همچنین هر دختر و پسری باید با ابعاد و فلسفه حجاب و عفاف و رعایت شئون آن آشنا شود و فضای اجتماعی باید با حضور انسانهای مومن تغییر پیدا کند. فصل دوم، ابتدا آرای متکلمان خارجی (خوارج) در باب ایمان را بیان می کند و سپس دیدگاه مرجئه را مطرح می کند و با اشاره ای اجمالی به مسلک حنفی - ماتریدی - به طرح دیدگاه متکلمان اشعری، شیعی و معتزلی می پردازد. در توضیح دیدگاه هر فرقه موضوعاتی مطرح می شوند از جمله: تعریف ایمان (ماهیت ایمان)، افزایش و کاهش آن، متعلَّق آن، اختیاری بودن آن، ایمان مقلَّد، احکام مؤمن، تفاوت ایمان و اسلام و استثنا در آن.

اینک باید دید آیا معنا و ماهیت اصطلاحی ایمان در دیدگاه علما، حکما و متکلّمان، همان معنای لغویاش، یعنی تصدیق قلبی به معنای گرایش و اذعانِ آمیخته با امنیت و آرامش است یا چیزی غیر از آن؟ با این بیان، به رغم تأثیر پذیری ایمان به معنای یادشده از علم و معرفت، ولی ماهیت و حقیقت آن غیر از علم و معرفت است؛ همچنانکه عنصر عمل نیز گرچه در شکل گیری حقیقت ایمان در درون انسان نقش ندارد ولی دسترسی به مراتب کامل و کمال ایمان مبتنی بر عمل است. با توجّه به غلبه عقلگرایی در مکتب اعتزال، انتظار میرفت نزد معتزله عنصر معرفتی و عقلانی در تحقق ایمان نقش محوری داشته باشد، ولی بر خلاف انتظار، آنان نیز مانند خوارج، محوریت اصلی را در شکلگیری مفهوم ایمان به عنصر عمل (به ویژه طاعت) دادهاند؛ گر چه این به معنای انکار نقش معرفت به طور کلی نیست، بلکه مراد، اساس و محور قرار ندادن آن است. اما اینکه با وجود تفاوت تصدیق علمی و منطقی با ایمان حقیقی به معنای تصدیق لغوی یا تصدیق قلبی، چرا ملاصدرا و برخی همفکرانش از علم و تصدیق منطقی به تصدیق قلبی نیز تعبیرکردهاند؟ اما از اهل سنّت نیز برخی از عالمان و فرقههای مذهبی و کلامی آنها، ایمان را به معنای معرفت دانستهاند.

دکتر محسن جوادی، در زمینه های فلسفه اسلامی، فلسفه اخلاق و کلام اسلامی صاحب نظر و تخصص است و از این رو در فرا اخلاق، فلسفه غرب و فلسفه دین سابقه تدریس دارد. خب، در بقیهی جلسات میخواهیم محتوایی رو که به دوران کلیسای اوّلیهی مسیحی برمیگرده، بررسی کنیم، از این نظر که ماهیّت ایمان مسیحی، برپایهی مسیحیّت رایج کلاسیک، چیه. بوده و با مراقبت کامل ازایمان ونفس خود، خویشتن را از دلبستگی و وابستگی به دنیای مادی و زخارف و زرق وبرق های فریبنده آن رها ساخته و با تقویت و استحکام ایمان، خود را ازخطرگمراهی ازصراط مستقیم الهی محفوظ نگهدارد و با تزکیه نفس وتطهیر قلب ازتعلق خاطر به غیرخدا، زمینه های پیدایش صفات ذمیمه و اخلاق رذیله در وجود خویش را از بین ببرد. نتیجه اخلاق رذیله جهنم سوزان، ومحصول اخلاق کریمه بهشت رضوان الهی است. خودباوری در زندگی همه انسان ها مهم، ضروری و حیاتی است زیرا اگر افراد خود را باور نداشته باشند فرصت های خوب زندگی را از دست می دهند و به جایی می رسند که هرچقدر هم تلاش کنند فرصتی برای به نتیجه رسیدن تلاش هایشان وجود ندارد. در هر حوزهای از ترافیک و راهنمایی رانندگی تا مالیات و در همه مسائل اجتماعی هر مقرراتی وجود دارد باید اجرا شود.

از ۶ مرداد تا مهر ماه همه کلاس ها برگزار میشود؛ لیگ برتر، لیگ یک و دو و سه. او مشاهده کرد که بسیاری از ترکیبهای مختلف چند ضلعی را میتوان تا زمانی که فضاهای باقی مانده بین چند ضلعی بهطور منطقی متقارن استفاده شود. خلاقیت برعکس آنچه بسیاری از مردم فکر میکنند یک ویژگی همگانی است و عموم مردم میتوانند این مشخصه را داشته باشند و از آن برای رشد و ترقی خود استفاده کنند. حالا، پیشاز اونکه بتونم اونو باور کنم به این معنا که بهش تسلیم بشم، ، اوّل باید با ذهنم اونو درک کنم. خُب، شما بهش باور دارید. دارید از خودتان میپرسید چرا این کار را به شما پیشنهاد میکنم؟ هیچوقت به اندازه و بزرگیِ خواستهای که دارید فکر نکنید، قلبا به قدرت و نیروی خداوندی فکر کنید که برآورده کردن آرزوی ما برای او بسیار سهل و آسان است.

مردم (در اکثر فرهنگها) تابع قدرت هستند. اگر تصمیمی بگیرم و چیزی بخواهم چون از قدرت فکر کردن برخوردارم و می توانم آنچه را که می خواهم به دست آورم. وقتی به او متّصل شویم میتواند خیلی کارها را در مدّت کوتاهی برای ما انجام دهد تا جبران آن زمان سوخته و از دست رفته شود. با آگاهی و انتخاب همراه است و شخصی که عادت به مصرف ماده یا رفتاری خاص دارد هر زمان که اراده کند میتواند دست از عادت خود بردارد. ایمان به ادعا و آرزو نیست بلکه ایمان آن است که در دل خالص باشد و عمل آن را تصدیق و تأیید کند.

در این دنیا هیچوقت دیر نیست که ما چیزی را از خداوند بخواهیم. این مفهوم از آزادی و کرامت انسانی در اکثر مذاهب و ادیان و سنتها وجود داشته و مختص جامعه غربی نیست، اما جامعه غربی تونسته این مفاهیم رو در سیاست و قانون نهادینه کنه. ما نمیتوانیم در مورد یک جامعه یک حکم برای نسبت سبک زندگی و نظریات اجتماعی بیان کنیم. جامعه آماری مردم شهر کابل میباشد و تعداد نمونه توسط فرمول کوکران 384 نفر در بخش مصرف تعیین گردیده است. همۀ ما باید در راه تقویت ایمانمان قدم برداریم اوّلین نفر خودِ منِ نویسندۀ این کتاب. این باور هست، من اونو باور دارم.